देव कोणासी म्हणावे ?

देव कोणासी म्हणावे। कैसे तयासी जाणावे । तेचि बोलणे स्वभावे । बोलिजेल । । ८ -१ -१६ । ।
हिन्दू संस्कृति मध्ये ३३ कोटी देव मानले आहेत .देव दर्शन होण्यासाठी देवाचे स्वरुप आकलन होण्यास कठीण
आहे ,त्याला ओळखण्याचा मार्ग समजणे आवश्यक आहे .हे विश्व व त्यातील अनंत जीवप्राणी त्याच्या सत्तेने निर्माण होतात व जगतात ,तो खरा देव .देवाच्या सत्तेने सगळे दृश्य तगते पण देव मात्र अदृश्य व नामरूपविरहित आहे .

खरा देव कोणता ?

जेणे केले चराचर । केले सृष्टयादि व्यापार । सर्वकर्ता निरंतर । नाम ज्याचे । । ८ -१ -१७ । ।
तेणे केल्या मेघमाळा। चंद्रबिंबी अमृतकळा । तेज दिधले रविमंडला। जया देवे । । ८ -१ -१८ । ।
ज्याची मर्यादा सागरा । जेणे स्थापिला फणीवरा । जयाचेनि गुणे तारा । अंतरीक्ष । । ८ -१ -१९ । ।
च्यारी खाणी चारी वाणी । चौ-यासि लक्ष जीव योनी । जेणे निर्मिले लोक तिनी । तया नाव देव । । ८ -१ -२० । ।
ब्रह्मा विष्णू आणि हर । हे जयाचे अवतार । तोचि देव हा निर्धार । निश्चयेसी । । ८ -१- २१ । ।
ज्याने चराचर विश्व निर्माण केले ,ज्याच्या सत्तेने विश्वातील घडामोडी घडून येतात ,जो कायमच सर्वकर्ता या नावाने ओळखला जातो तो खरा देव !
ज्याने आकाशात मेघमाळा निर्माण केल्या ,चंद्राच्या चांदण्यात अमृत निर्माण केले रविमंडलाला तेज दिले , सागराला मर्यादा घालून दिल्या ,शेषाची स्थापना करून पृथ्वी स्थिर केली ,अनंत तारका आकाशात बसविल्या तोच खरा देव .चार वाणी ,चारी खाणी ,प्राण्यांच्या चौ-याशी लक्ष योनी ,स्वर्ग मृत्यु पाताळ हे तीनही लोक ज्याच्या सत्तेने निर्माण झाले तो खरा देव !
ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश हे ज्याचे अवतार आहेत तोच खरा देव !
सर्वकर्ता तोचि देव । पाहो जाता निरावेव । ज्याची कळा लीळा लाघव । नेणती ब्रह्मादिक । । ८ -१ -२४ । ।
असा जो सर्वकर्ता आहे तोच खरा देव आहे .त्याला बघायला गेले तर तो निरावेव व निराकार आहे .

खरा देव कोणता नाही ?

देव्हाराचा उठोनि देव । करू नेणे सर्व जीव । तयाचेनि ब्रह्मकटाव । निर्मिला न वचे। । ८ -१ -२२ । ।
ठाई ठाई देव असती । तेंहि केली नाही क्षिती । चंद्र सूर्य तारा जी मूर्ती । तयाचेनि नव्हे । । ८ -१ -२३ । ।
देव्हा-यातील देव खरा नाही कारण तो जीवप्राणी निर्माण करू शकत नाही ,ब्रह्मांड उत्पन्न करू शकत
नाही ,जागोजागी आढळणा-या देवांपैकी कोणीही पृथ्वी निर्माण करू शकत नाही .ब्रह्मांड उत्पन्न करू
शकत नाही .जागोजागी आढळणा-या देवांपैकी कोणीही पृथ्वी निर्माण करत नाही .चंद्र सूर्य तारका मेघ यापैकी काहीही त्यांच्या सामर्थ्याने अस्तित्वात येत नाही .
देवे निर्मिली हे क्षिती । तिचे पोटी पाषाण होती । तयासिच देव म्हणती । विवेकहीन । । ८ -१ -२९ । ।
जी पृथ्वी देवाने निर्माण केली ,त्या पृथ्वीवर दगड निर्माण होतात ,अज्ञानी ,अडाणी माणसे त्या दगडांना देव म्हणतात .

मग खरा देव नक्की कोणता ?

सगळे दृश्य विश्व ,दृश्य पदार्थ मिथ्या आहे नाशिवंत आहे .त्याला पायाभूत असणारे जे तत्व म्हणजे देव ! सगळे दृश्य विश्व नाश पावले तरी जे जसेच्या तसे राहते ,टिकते तो देव ! जीवाच्या अंतर्यामी असतो तो आत्मा ,चराचर विश्वाला आतबाहेर व्यापतो तो अंतरात्मा ,विश्वाच्या पलिकडे असतो परमात्मा ! एकच सदवस्तू जीव जगत यांच्या उपाधीने भिन्न वाटते .ते शुध्द आत्मस्वरूप म्हणजे देव !